Cukrzyca jest jednym z największych problemów zdrowotnych XXI w. W ciągu ostatnich 20 lat liczba osób dorosłych cierpiących na tę chorobę wzrosła ponad trzykrotnie. Na podstawie najnowszych danych opublikowanych w 2019 r. przez Międzynarodową Federację Diabetologiczną (International Diabetes Federation – IDF) szacuje się, że na świecie na cukrzycę choruje 9,3% dorosłych w wieku 20–79 lat, czyli aż 463 mln osób. Kolejne 1,1 mln to zachorowania na cukrzycę typu 1 wśród dzieci i młodzieży w wieku poniżej 20 roku życia. Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna szacuje, że do 2030 r. na cukrzycę będzie chorować 578 mln dorosłych, a do roku 2045 – 700 mln¹. W Polsce na cukrzycę choruje 3 mln osób (9,1% populacji). Aż 90% zachorowań dotyczy cukrzycy typu 2, której można zapobiegać².

Niskokaloryczne środki słodzące mogą pomóc w ograniczeniu spożycia cukrów, a tym samym zapewnić wyrównanie poziomu glikemii oraz redukcję masy ciała u osób z nadwagą i otyłością³.

Wysokie spożycie cukru jest związane z większym ryzykiem wystąpienia insulinooporności i zachorowania na cukrzycę typu 2⁴. Spożywane w miejsce cukru słodziki powodują mniejszy wzrost glikemii poposiłkowej i nie wpływają na stężenie glukozy we krwi ani na wydzielanie insuliny. Znajduje to odzwierciedlenie w licznych badaniach. Przykładowo wyniki 20-letniej obserwacji 2680 mężczyzn wykazały, że zastąpienie napojów słodzonych cukrem produktami zawierającymi słodziki powodowało zmniejszenie ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2⁵.

Pozytywny wpływ stosowania niskokalorycznych substancji słodzących na glikemię poposiłkową został oceniony przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności. W swojej opinii eksperci panelu European Food Safety Authority (EFSA) ds. produktów dietetycznych, żywienia i alergii stwierdził, że substancje intensywnie słodzące nie mają wpływu na metabolizm węglowodanów ani krótko- lub długoterminowy poziom glukozy we krwi, a także przyczyniają się do utrzymania prawidłowego stężenia glukozy we krwi⁶. Powyższa opinia znalazła odzwierciedlenie w oświadczeniu zdrowotnym: „spożywanie żywności/napojów zawierających zamiast cukru prowadzi do mniejszego wzrostu poziomu glukozy we krwi po ich spożyciu niż po spożyciu żywności/napojów zawierających cukier”⁷.

Wiele organizacji zajmujących się ochroną zdrowia wydało w ostatniej dekadzie stanowiska lub wytyczne dotyczące stosowania niskokalorycznych substancji słodzących w odniesieniu do zachorowań na cukrzycę. Na przykład, organizacja Diabetes UK w zaktualizowanym w grudniu 2018 r. stanowisku stwierdziła: „Wykazano, że niskokaloryczne substancje słodzące są bezpieczne i mogą być stosowane przez osoby dorosłe i dzieci na potrzeby kontrolowania masy ciała i cukrzycy”⁸.

Również Amerykańskie Stowarzyszenie Diabetologiczne (American Diabetes Association – ADA), wydało dokument dotyczący żywienia osób dorosłych chorujących na cukrzycę lub ze stanem przedcukrzycowym. Wnioski brzmią następująco: „Zastępowanie cukrów dodanych substytutami cukru może zmniejszać dzienne spożycie węglowodanów i kalorii. Takie zmiany w diecie mogą korzystnie wpływać na kontrolę glikemii, masy ciała i parametrów kardiometabolicznych”. Dodano stwierdzenie: „Należy doradzać chorym, aby unikali kompensowania poprzez spożywanie dodatkowych kalorii z innych źródeł żywności”⁹.

Podobnie w polskim „konsensusie słodzikowym” wydanym przez Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością i Polskie Towarzystwo Diabetologiczne znalazło się zalecenie zastępowania sacharozy słodzikami, szczególnie przez osoby z nadmierną masą ciała oraz z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej¹⁰. W zaktualizowanej wersji dokumentu z 2019 r. Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny i Instytut Żywności i Żywienia wskazują na możliwość zastępowania sacharozy i innych węglowodanów prostych niskokalorycznymi substancjami słodzącymi. Badacze podkreślają jednak, że spożywanie produktów spożywczych, których wartość energetyczna została obniżona dzięki zastosowaniu słodzików, nie może być jedynym elementem zmian na drodze do zdrowego stylu życia. Jest to jeden ze sposobów na zaspokojenie potrzeby odczuwania słodkiego smaku, bez spożywania mono- i disacharydów, co może ułatwić realizację zaleceń dietetycznych i kontrolę glikemii¹¹.

Podsumowując, w związku z tym, że niskokaloryczne substancje słodzące nie wpływają na podwyższenie poziomu insuliny i glukozy we krwi, ich znaczenie w diecie osób chorych na cukrzycę jest niezaprzeczalne. Zapewniają one chorym na cukrzycę przyjemność z odczuwania słodkiego smaku, nie podnosząc stężenia glukozy we krwi. Produkty żywnościowe i napoje wyprodukowane przy użyciu substancji słodzących są odpowiednie dla chorych na cukrzycę, a dodatkowo mogą pomagać w kontrolowaniu masy ciała.

¹¹ Olszanecka-Glinianowicz M., Stoś K., Gajda-Wyrębek J., Stanowisko Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością, Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny, Instytutu Żywności i Żywienia im. prof. dra med. Aleksandra Szczygła w sprawie stosowania niskokalorycznych substancji słodzących, „Nutrition, Obesity & Metabolic Surgery”, 6(1)/2019.