Rola niskokalorycznych substancji słodzących w ograniczaniu spożycia cukru
Niskokaloryczne substancje słodzące w żywieniu
Słodki smak jest jednym z pięciu podstawowych wrażeń smakowych, które w połączeniu z innymi zmysłami odgrywają zasadniczą rolę w podejmowaniu decyzji dotyczących spożywania pokarmów. Ludzie naturalnie preferują słodki smak i jednocześnie niechętnie podchodzą do gorzkiego. Ten pierwszy przyczynia się do odczuwania przyjemności ze spożywania pokarmów i napojów.
Tradycyjnie do nadawania słodkiego smaku żywności i napojom wykorzystywany jest cukier oraz miód. W przemyśle spożywczym stosowane są m.in. cukier, fruktoza oraz syrop glukozowo-fruktozowy. W ostatnim czasie coraz większą popularnością cieszą się także niskokaloryczne substancje słodzące, które nadają produktom słodki smak, bez wzrostu kaloryczności produktów, dzięki czemu umożliwiają ograniczenie ilości spożywanego cukru.
Słodziki, stosowane jako element zbilansowanej diety, mogą pomóc w przestrzeganiu zaleceń dotyczących prawidłowego odżywiania, dotyczących ograniczania spożycia cukru bez konieczności rezygnacji z przyjemności spożywania słodkich produktów i napojów. Równocześnie picie napojów bez kalorii lub z ich niską zawartością może pomóc zmniejszyć ochotę na słodkie potrawy i ograniczyć spożycie słodkich produktów1. Według badań przeprowadzonych w Wielkiej Brytanii w 2018 r. osoby spożywające napoje zawierające niskokaloryczne substancje słodzące mają większe szanse na realizację zaleceń dotyczących spożycia cukrów wolnych niż osoby spożywające napoje słodzone cukrem2.
Rola niskokalorycznych substancji słodzących w ograniczaniu spożycia cukru
W obecnych czasach, kiedy wskaźniki otyłości i nadwagi wśród społeczeństwa oraz chorób niezakaźnych są bardzo wysokie, rządy na całym świecie wzywają firmy produkujące żywność i napoje, aby pomogły w ograniczaniu czynników ryzyka, które sprzyjają rozwojowi tych chorób. Dotyczy to także zmiany składu wytwarzanych przez nie produktów w celu zapewnienia konsumentom zdrowszych artykułów spożywczych. Unijne ramy dla krajowych inicjatyw dotyczących wybranych składników odżywczych 3 , obejmujące w szczególności krajowe inicjatywy ograniczania spożycia soli 4 , tłuszczów nasyconych 5 oraz cukrów 6 , dostarczają praktycznych wskazówek do dalszych działań.
Kwestia zapewnienia konsumentom dostępu do produktów o wysokiej wartości odżywczej jest priorytetem dla producentów żywności również w Polsce. Branża spożywcza od wielu lat prowadzi intensywne działania, by zmieniać skład produktów tak, by konsumenci mieli możliwość ograniczenia spożycia kalorii. W grudniu 2017 r. oficjalnie została nawiązana współpraca między organizacjami reprezentującymi producentów, przetwórców i dystrybutorów żywności a Instytutem Żywności i Żywienia im. prof. dr. med. Aleksandra Szczygła (IŻŻ) i Głównym Inspektorem Sanitarnym na rzecz reformulacji produktów żywnościowych. Inicjatywa została objęta honorowym patronatem Ministra Zdrowia oraz dyrektora Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny7 . W ramach porozumienia Instytut Żywności i Żywienia, Polska Federacja Producentów Żywności Związek Pracodawców (PFPŻ ZP), Stowarzyszenie Producentów Wyrobów Czekoladowych i Cukierniczych POLBISCO, Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków (KUPS), Polska Organizacja Handlu i Dystrybucji (POHiD) oraz Związek Pracodawców Hoteli, Restauracji i Cateringu (Związek HoReCa) wyraziły chęć współpracy w celu obniżania wartości energetycznej w diecie polskiego społeczeństwa i optymalizacji składu produktów spożywczych, jako ich wkładu w przeciwdziałanie otyłości Polaków.
Kontynuacją działań wynikających z porozumienia jest zobowiązanie z 2019 r. dla kategorii napojów w zakresie optymalizacji wartości energetycznej lub/i składu tych produktów. Firmy branży napojowej działające w ramach Komisji ds. Napojów i Wód w Polskiej Federacji Producentów Żywności Związku Pracodawców podjęły działania mające na celu ustalenie zobowiązania dla kategorii napojów w zakresie optymalizacji wartości energetycznej lub/i składu tych produktów8
.Ze względu na swoje właściwości niskokaloryczne substancje słodzące umożliwiają producentom realizację tych celów, pozwalając na wytwarzanie żywności i napojów o niższej wartości energetycznej i mniejszej zawartości cukru. Ponieważ słodziki mają o wiele większą moc słodzącą niż cukier stosuje się je w niewielkich ilościach, nie zwiększając wartości energetycznej napoju lub zwiększając ją w bardzo niewielkim stopniu9.
Liczne badania nad wpływem spożycia tych substancji słodzących na liczbę kalorii spożywanych podczas jednego posiłku oraz na całkowitą dzienną ilość przyjmowanej energii wykazały, że stosowanie słodzików w porównaniu z cukrem znacznie zmniejsza liczbę spożywanych kalorii, natomiast w porównaniu z wodą lub innymi niesłodzonymi napojami nie ma znaczącej różnicy 10,11 .
Wykazano również, że istnieje związek między wybieraniem żywności lub napojów zawierających niskokaloryczne substancje słodzące a dietą lepszej jakości w różnych populacjach na całym świecie, np. w USA, Wielkiej Brytanii i Brazylii 2,12,13,14. Według badań, dieta osób spożywających produkty zawierające słodziki jest lepszej jakości. Znajduje się w niej m.in. mniej artykułów spożywczych zawierających cukier, a więcej owoców i warzyw.
1 Bellisle F., Intense Sweeteners, Appetite for the Sweet Taste, and Relationship to Weight Management, “Curr Obes Rep”, 4(1)/2015.
2 Patel L., Alicandron G., La Vecchia C., Low-calorie beverage consumption, diet quality and cardiometabolic risk factor in British adults, “Nutrients”, 10/2018.
3 http://ec.europa.eu/health/nutrition_physical_activity/docs/euframework_national_nutrients_en.pdf
5 http://ec.europa.eu/health/nutrition_physical_activity/docs/satured_fat_eufnisn_en.pdf
6 http://ec.europa.eu/health/nutrition_physical_activity/docs/added_sugars_en.pdf
7 List intencyjny dotyczący współpracy na rzecz optymalizacji wartości energetycznej lub/i składu produktów spożywczych, 2017.
8 Zobowiązania dla kategorii napojów w zakresie optymalizacji wartości energetycznej lub/i składu tych produktów, 2019.
9 Gibson S., Ashwell M., Arthur J. i wsp., What can the food and drink industry do to help achieve the 5% free sugars goal?, :Perspect Public Health”, 137(4)/2017.
10 Rogers P.J., Hogenkamp P.S., de Graaf C. i wsp., Does low-energy sweetener consumption affect energy intake and body weight? A systematic review, including meta-analyses, of the evidence from human and animal studies, “Int J Obes”, 40/2016.
11 Toews I., Lohner S., de Gaudry D.K., Sommer J., Meerpohl J.J., Association between intake of non-sugar sweeteners and health outcomes: systematic review and meta-analyses of randomised and non-randomised controlled trials and observational studies, “BMJ”, 363/2019.
12 Drewnowski A., Rehm C.D., Consumption of low-calorie sweeteners among U.S. adults is associated with higher Healthy Eating Index (HEI 2005) scores and more physical activity, “Nutrients”, 6(10)/ 2014.
13 Leahy M., Ratliff J.C., Riedt C.S., Fulgoni III V.L., Consumption of Low-Calorie Sweetened Beverages Compared to Water Is Associated with Reduced Intake of Carbohydrates and Sugar, with No Adverse Relationships to Glycemic Responses: Results from the 2001–2012 National Health and Nutrition Examination Surveys, “Nutrients”, 9/2017.
14 Silva Monteiro L., Kulik Hassan B., Melo Rodrigues P.R., Massae Yokoo E., Sichieri R., Alves Pereira R., Use of table sugar and artificial sweeteners in Brazil: National Dietary Survey 2008-2009, “Nutrients”, 10/2018.