Niskokaloryczne substancje słodzące a ciąża
Ciąża to wyjątkowy okres w życiu. Kobiety zwracają wówczas szczególną uwagę na potrzeby swojego ciała. Zdrowy styl życia, obejmujący prawidłowe odżywianie i aktywność fizyczną, to jedne z najlepszych sposobów, w jaki kobiety mogą zadbać o siebie i swoje dziecko.
Osoby w ciąży, które narażone są na nadwagę lub są otyłe, powinny starać się kontrolować spożycie kalorii. Wśród wielu strategii żywieniowych niskokaloryczne substancje słodzące mogą pomóc zastąpić kalorie z cukru i tym samym zmniejszyć podaż energii, ponieważ substancje te praktycznie nie zawierają kalorii. To z kolei może pomóc w kontrolowaniu masy ciała1.
Słodziki mogą być również przydatnym narzędziem dla osób z cukrzycą ciążową, u których odczucie głodu może pojawiać się znacznie częściej. Niskokaloryczne substancje nie wpływają bowiem na poziom glukozy we krwi2, a zastępowanie nimi cukru powoduje mniejszy wzrost poziomu glukozy we krwi po jej spożyciu, w porównaniu z żywnością zawierającą cukier3.
Ciąża może również wiązać się ze zwiększonym apetytem na słodkie produkty. Zastąpienie cukru słodzikami w ramach zbilansowanej diety może pomóc kobietom w ciąży cieszyć się słodkim smakiem żywności i napojów przy obniżonej lub zerowej kaloryczności.
Spożywanie dopuszczonych do stosowania niskokalorycznych substancji słodzących w granicach ADI w czasie ciąży jest bezpieczne i nie wiąże się z jakimkolwiek ryzykiem dla matki bądź dziecka. Niemniej, w przestrzeni publicznej pojawiało się kilka kontrowersyjnych opinii na ten temat, o których mowa poniżej.
Spożywanie niskokalorycznych substancji słodzących a ryzyko przedwczesnego porodu
Duńscy badacze w 2010 r. stwierdzili, że spożywanie niskokalorycznych substancji słodzących, w szczególności aspartamu zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu. Podobna teza pojawiła się również w badaniu C. Cai, A. Sivak i M.H. Davenport4 z 2021 r. Zarzut ten jest jednak sprzeczny z wieloma dowodami naukowymi wykazującymi bezpieczeństwo tych produktów.
Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) po przeanalizowaniu danych naukowych w 2011 r. stwierdził, że „nie ma dostępnych dowodów potwierdzających przyczynowy związek pomiędzy spożywaniem napojów bezalkoholowych słodzonych zamiennikami cukru a przedwczesnym porodem”. Urząd wskazywał również, że wymagane byłyby dodatkowe badania, aby odrzucić lub potwierdzić taki związek. Jednakże eksperci EFSA stwierdzili, że publikacja z 2021 r. jest niewystarczająca, by podważyć wcześniejsze opinie dotyczące bezpieczeństwa aspartamu lub innych substancji słodzących dopuszczonych do spożycia w Unii Europejskiej5,6.
Ponadto publikacja C. Cai i współautorów opiera się na niskiej jakości danych obserwacyjnych, które mają istotne ograniczenia. Sami autorzy uznali poddane analizie dowody za „słabe” lub „bardzo słabe”. Była to głównie metaanaliza badań obserwacyjnych i nie może ona stanowić potwierdzenia żadnego związku przyczynowo-skutkowego między spożywaniem napojów dietetycznych w czasie ciąży a terminem porodu. Podobnie jak w przypadku wszystkich badań obserwacyjnych, na każdy z zaobserwowanych związków wpływ mogą mieć rezydualne czynniki zakłócające i duże prawdopodobieństwo odwrotnej zależności przyczynowo-skutkowej.
Spożywanie niskokalorycznych substancji słodzących a mikrobiom jelitowy niemowląt
Wyniki badania I. Laforesta-Lapointe i współpracowników z 2021 r.7 sugerują istnienie niekorzystnego związku między spożywaniem niskokalorycznych substancji słodzących przez kobiety w ciąży a mikrobiomem jelitowym niemowląt.
Należy zauważyć, że na skład mikrobiomu jelitowego niemowląt wpływa wiele czynników innych niż spożywanie napojów zawierających niskokaloryczne substancje słodzące. Stwierdzono na przykład, że istotny wpływ na różnorodność mikrobiomu ma karmienie piersią, rodzaj porodu, pochodzenie etniczne, wiek niemowlęcia i antybiotyki podawane podczas porodu. Tymczasem obserwowany wpływ spożycia napojów zawierających słodziki na mikrobiom był minimalny. Na powyższe spostrzeżenie mogły więc mieć wpływ ograniczenia metodologiczne tego badania, takie jak chociażby potencjalny błąd pomiaru dotyczący deklarowanego przez kobiety spożycia napojów.
Należy podkreślić, że powyższe badanie było badaniem kliniczno-kontrolnym, które jest rodzajem badania obserwacyjnego i ma pewne ograniczenia. Np. nie pozwala na ustalenie związku przyczynowo-skutkowego ze względu na potencjalne niezmierzone i rezydualne czynniki zakłócające. Co więcej, jego wyniki opierają się jedynie na małej podgrupie (n = 100) większej kohorty.
Istnieje wiele czynników wpływających na przyrost masy ciała u niemowląt oraz wskaźnik BMI w pierwszym roku życia. Obecnie brakuje dowodów potwierdzających istnienie bezpośredniego związku przyczynowego-skutkowego między spożywaniem napojów dietetycznych przez ciężarne a masą ciała niemowląt. Jest bardzo prawdopodobne, że wszelkie związki zauważone w badaniach obserwacyjnych wynikają z odwrotnej zależności przyczynowo-skutkowej, np. kobiety w ciąży, które boją się nadmiernie przytyć, sięgają po niskokaloryczne substancje słodzące, aby zmniejszyć spożycie cukru i kalorii.
Spożywanie niskokalorycznych substancji słodzących a ryzyko otyłości u potomstwa
Wbrew pojawiającym się w 2020 r. twierdzeniom8 dowody naukowe wskazują, że spożywanie niskokalorycznych substancji słodzących w czasie ciąży nie stymuluje przyrostu masy ciała potomstwa.
Badania sugerujące istnienie tej niekorzystnej zależności były obarczone istotnymi ograniczeniami, jeżeli chodzi o ocenę danych. Wnioskowo bowiem z wyników badania obserwacyjnego, które ze względu na swój charakter, nie może potwierdzać żadnego związku przyczynowo-skutkowego.
Przeprowadzony w tym samym roku przegląd systematyczny i metaanaliza badań na zwierzętach9, obejmująca analizę wszystkich dostępnych badań dotyczących metabolicznych i behawioralnych skutków spożywania niskokalorycznych substancji słodzących w czasie ciąży i laktacji, wskazują na to, że spożycie słodzików nie powoduje zwiększonego odkładania tkanki tłuszczowej czy wzrostu masy ciała potomstwa.
1 Rogers P.J., Appleton K.M., The effects of low-calorie sweeteners on energy intake and body weight: a systematic review and meta-analyses of sustained intervention studies, “Int J Obes”, 45(3)/2021.
2 Greyling A., Appleton K.M., Raben A., Mela D.J., Acute glycemic and insulinemic effects of low-energy sweeteners: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials, “Am J Clin Nutr”, 112(4)/2020.
3 EFSA NDA (EFSA Panel on Dietetic Products Nutrition and Allergies), Scientific opinion on the substantiation of health claims related to intense sweeteners and contribution to the maintenance or achievement of a normal body weight (ID 1136, 1444, 4299), reduction of post-prandial glycaemic responses (ID 4298), maintenance of normal blood glucose concentrations (ID 1221, 4298), and maintenance of tooth mineralisation by decreasing tooth demineralisation (ID 1134, 1167, 1283) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006, “EFSA Journal”, 9/2011.
4 Cai C., Sivak A., Davenport M.H., Effects of Prenatal Artificial Sweeteners Consumption on Birth Outcomes: A Systematic Review and Meta-Analysis, “Public Health Nutrition”, 14/2021.
5 Statement of EFSA on the scientific evaluation of two studies related to the safety of artificial sweeteners https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/2089
6 Statement of EFSA on the scientific evaluation of two studies related to the safety of artificial sweeteners, “EFSA Journal”, 9(2)/2011, https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.2903/j.efsa.2011.2089
7 Laforest-Lapointe I., Becker A.B., Mandhane P.J., Turvey S.E., Moraes T.J., Sears M.R., Subbarao P., Sycuro L.K., Azad M.B., Arrieta M.C., Maternal consumption of artificially sweetened beverages during pregnancy is associated with infant gut microbiota and metabolic modifications and increased infant body mass index, “Gut Microbes”, 13(1)/2021.
8 Azad, M.B., Archibald, A., Tomczyk, M.M. i wsp., Nonnutritive sweetener consumption during pregnancy, adiposity, and adipocyte differentiation in offspring: evidence from humans, mice, and cells, “Int J Obes”, 44/2020.
9 Morahan H.L., Leenaars C.H.C, Boakes R.A., Rooney K.B., Metabolic and behavioural effects of prenatal exposure to non-nutritive sweeteners: A systematic review and meta-analysis of rodent models, “Physiol Behav”, 1/2020.